ilk caglarda anadolu ve cevresi

ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE (MÖ. 2000- MÖ.600)

HİTİTLER MÖ.2000-MÖ.700) = Frigler son verdi.
• Hitit tarihi üç kısımda incelenir.
* Eski Krallık (MÖ.1800 –1400)
*Yeni Krallık (MÖ.1400-1200)
* Geç Hitit Şehir Devletleri (MÖ.1200-700)
• Anadolu’ya Kafkasya üzerinden MÖ.2000 ‘de geldikleri sanılmaktadır. Mezopotamya ve Mısır medeniyetlerinden etkilenmişlerdir.
Yer: Orta Anadolu, Kızılırmak kıvrımında Kapadokya Bölgesi
Başkent: Hattuşaş (Boğazköy)
Özellikleri :
• Anadolu’da siyasal birliği sağlayarak, merkezi otoriteyi güçlendiren ilk devlettir. (Önceleri Feodaldi =Küçük Krallıklar )
• Anallar ile ilk tarih yazıcılığını başlattılar.(Olaylar, Anal denilen yıllıklara yazılır ve yıl sonunda tanrılara sunulurdu.= Objektif tarih yazıcılığı)
• Pankuş denilen tarihte ki ilk danışma meclisini kurdular. (Kralı denetleyen, yetkilerini kısıtlayan ve kral seçiminde rolü olan bir meclistir.) Hititlerin Meşruti özelliği...
• Kendilerine ait ilk Hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.
• Tarihin ilk yazılı ant. nı yapmışlardır.MÖ.1280 Kadeş Ant.
• Yazılıkaya ve İvriz Kabartmaları Hititlere aittir.
Devlet Yönetimi:
* Devletin başında , baş rahip, baş yargıç, baş komutan unvanlarını taşıyan krallar bulunurdu.
* Hitit soylularından oluşan Pankuş adlı danışma meclisi ülke sorunlarını kralla birlikte çözümlerdi. Yeryüzündeki en eski “Meşruti “devlet özelliğini kazandırır.
* Hititlerde “Tavananna” adı verilen kraliçe yönetimde söz sahibi idi. Dini törenlere katılır,kral mühürlerinde adları bulunur, elçi kabul ederdi. Bu durum kadına değeri gösterir.
*Medeni kanunun ilk örnekleri görülür.(Resmi nikah)
*Düzenli ve devamlı orduları yoktu. Ücretli askerleri vardı .Savaş zamanı silahlı herkes savaşa katılırdı. Askerlerin çoğu “yaya” idi. Savaş arabaları kullandılar.
Din ve İnanış :
*Çok tanrılı bir inanışları vardı. Anadolu’ya bu dönemde “BİN TANRI İLİ “ denirdi.(Hitit dinindeki bu hoşgörü , yerli toplumlar üzerindeki egemenliklerini kolaylaştırmıştır.)
*Kral, baş rahip olarak,bayramlarda, dini törenlerde töreni yönetirdi.
*Dini inanışlarda temizlik esastı. Tanrılarına temizlikle ulaşacaklarına inanırlardı.
*En büyük tanrıları Gök tanrısı Teşup, karısı Hepat güven tanrıçasıdır. Tanrıları insan gibi düşünür,fakat ölümsüz olduğuna inanırlardı. Tanrılara hesap verme korkuları vardı. Anallar böyle çıkmıştır.
Sosyal Hayat ve Hukuk :
*Halk hürler ve köleler olarak ayrılırdı.
*Kölelere verilen yasalar ve haklarda insani değerler hakimdir. İlk çağ topluluklarında, kölelere mülkiyet hakkı tanıyan tek toplum Hititlerdir. Köleler bedel ödeyerek hür olabiliyorlardı.
*Hititlerin en önemli özelliği, “İnsan Haklarına” önem vermeleridir. Özgür kadınla evlenebilirlerdi. Köleler yarım insan sayıldığı için , yasalarda yarı yarıya uygulanıyordu.
*Medeni ve ceza Hukuku gelişmiştir. Ceza yasası yumuşak olup, fidye esasına dayalı idi.
*Ölüm cezası daha çok krala ve devlete karşı işlenen suçlar için uygulanırdı.
*İlk veraset yasasını Telepuniş hazırladı.
İktisadi Hayat:
*Tarım ve hayvancılık önemliydi. Topraklar tanrının ve kralın sayılıyordu.İşleme hakkı halkta idi. İlk Tımar sistemi uygulandı.Buna Hititlerde “Şahhan” deniliyordu.


Yazı ,Dil ve Edebiyat :
• İki çeşit yazı kullandılar.
*Sümerlerin Çivi Yazısı
* Hititlerin Hiyeroglif Yazısı
• Edebiyatları dini niteliklidir. Mezopotamya’dan etkilendiler.
• Sistematik tarih yazıcılığının ilk örneklerini verdiler . Anal (Yıllıklar) kronolojik sıra ile yazılmıştır.
Bilim ve Sanat :
• Mezopotamya’nın etkisi vardır. Heykelcilik ve kabartmacılık gelişmiştir.
* Yazılıkaya Kabartmaları * İvriz Kabartmaları

FRİGLER : (MÖ. 800- MÖ. 676) = Kafkaslardan gelen Kimmerler yıktı.
Kurulduğu Yer : Sakarya bölgesi(Batı ve orta Anadolu’da hakim)
Başkentleri : Gordion (Polatlı ) Balkanlar üzerinden geldiler.
Özellikleri : Tarıma önem vermişlerdir. (Öküz öldüren, saban kıranın cezası ölümdür.)
Devlet Yönetimi : Krallıkla yönetiliyordu. Krallarına Midas ve Gordios derlerdi.
Din ve İnanış :*Çok tanrılı bir inanışları vardı. Ziraat inançlarına yansımıştı.” Kibele” toprak ve bereket tanrıçasıdır.
• Ölüm sonrası hayata inandıkları için, ölülerine kaya mezarlar yapmışlardır.
( Midas Mezarı)
Sanat: Yunan ve Hitit etkisi görülür. Kabartmalar vardır. Tiftik kılından “Tapates “ denilen halı ve kilimleriyle ünlüdür.

LİDYA UYGARLIĞI: (MÖ. 687 – MÖ. 547 ) = Persler yıktı.
Yer: Batı Anadolu (Gediz – Menderes Bölgesi)
Başkent: SARD (Manisa –Salihli )
Özellikleri :
• Ekonomilerinin temeli ticarete dayanır. Ticaretin gelişmesi sonucunda mübadele (değiş- tokuş ) sistemi yetersiz kalınca tarihte ilk defa PARA kullanılmıştır.
• Efes’ten başlayarak, Lidya başkenti SARD’a ,oradan Asur kentleri SUS ve NİNOVA’ya kadar uzanan “KRAL YOLU”nu ticarete açtılar. Doğu -Batı ticaretinin gelişmesine yol açmıştır.
• Tüccarların mallarını korumak için devlet güvencesi verildi. Böylece tarihte ilk kez sigortacılığı başlattılar.
• Lidyalılar, ticarete önem vermişler , fakat askerliği yeteri kadar önemsememeleri , vatan savunmasını ihmal etmelerine sebep olmuş. Ordularını ücretli askerlerden kurmuşlardır.
• Persler son vermişlerdir.

İYON UYGARLIĞI (MÖ. 1000 – MÖ.546 ) =Persler yıktı.
Yer: Efes,Milet, İzmir bölgesinde , Dor istilasından kaçan Akalar kurdu.
Özellikleri:
• Siyasi birlik kuramadılar. 12 Şehir Devletleri vardı. (Efes,Milet,Foça,İzmir )
• Denizciliğe önem vermişlerdir. Anadolu ticaretinde , Lidyalıların hakimiyeti, İyonları Akdeniz ve Karadeniz’de ticaret kolonileri kurmaya yöneltmiştir.(Kolonicilikte Fenikelilerden etkilenmişlerdir.)
• İyon şehir devletleri, demokratik yönetimin ilk örneklerini oluşturmuşlardır. Özgür Düşünce ortamının gelişmiş olması , bilim ve uygarlıkta ileri bir düzeye ulaşmalarına sebep olmuştur.
• Fenike alfabesini alarak , Yunanlılara geçmesinde etkili oldular.
• Homeros’un İlyada ve Odessa destanları önemlidir.
• Çok tanrılı bir inançları vardı. Ölüm sonrası bir hayata inanmazlardı
• Çok tanrılı bir inançları vardı. Ölüm sonrası bir hayata inanmazlardı.
• Doğu medeniyetini, Ege havzasına taşıdılar. İyonya, Anadolu’da bir kültür ve uygarlık merkezi olmuştur. Bunun sebepleri ;
* Özgür düşüncenin varlığı,felsefede ve bilimsel gelişmelerde ileri düzeye ulaşmalarında etkili olmuştur.
* Doğu-Batı Uygarlıklarının kesiştiği bölgede yaşıyor olmaları ve ticaret yolu ile kültür alışverişi içinde olmaları
*Dini inanışlarının baskıcı olmayışı ve dünyevi olması da araştırma yapmaya engel olmayışı
*Topraklarının zenginliği
*Kolonileri sayesinde, dünyayı tanıdılar, diğer kültürlerden yararlandılar.(Fenike medeniyetini, kolonileri ile batıya taşıdılar. Foçalılar, Fransa ve İspanya’ya dek yayıldılar.)
*Medeniyetin gelişimi için yeterli sermayeye sahip olmaları
• Bu dönem bilginleri; Ksenefon = Coğrafya Diyojen - Heraklit = Felsefe
Hipokrat = Tıp Pisagor = Matematik
Heredot = Tarih Tales = Matematik, Gökbilim,
• Mimaride İyon nizamı adı verilen yapı tarzını oluşturdular.(Efes’teki Artemis Tapınağı)
Yıkılışları: Perslerce zayıflatıldılar ve yıkıldılar. Perslerin ,İyonya’yı ele geçirmesi ve İyonya’nın uygarlık ürünlerini tahrip etmesi Makedonya kralı Büyük İskender’i kızdırır.
Bunun üzerine, Asya seferine çıkan Büyük İskender Perslere son verir ve Helenizm Uygarlığını kurar.

URARTU UYGARLIĞI: (MÖ.900 - MÖ. 600 ) Medler son verdi.
Yer:Doğu Anadolu’da Van gölü çevresinde kuruldular.
Başkent: Tuşpa (Van)
Devlet Yönetimi: * Krallıkla yönetiliyorlardı. Kralların yetkileri çok genişti.
Din ve İnanış: * Çok tanrılı inanışları vardı. En büyük tanrıları savaş tanrısı “Haldi “idi.
* Krallar icraatlarını tanrıları adına yaparlardı. Ahiret İnançları vardı. “Oda Mezarları” yapmışlardı.
Ekonomi: Tarım, hayvancılık ve maden işlemeciliğine dayanır. Su mimarisi gelişmiştir.(Suni göller, su kanalları açmışlardır.= Van’a 80 km. uzaklıktan kanallarla su getirmişlerdir.)
Yazı:Çivi ve Hiyeroglif yazısını kullandılar.
UYARI: *Doğu Anadolu’da kalkan görevi yapmışlardır. Asurlulara karşı Anadolu’yu korudular. Urartular, Asurluların siyasi rakibi idi.
* Bu devrin, devlet yönetiminin ortak özelliği idare şeklinin mutlak monarşi olmasıdır. (İyonlar hariç)
MÖ. 6. YÜZYILDAN , MS. 11. YÜZYILA KADAR TÜRKİYE
PERSLER:
• İran’da kurulan devletlerin en önemlisi Pers İmparatorluğu dur.
• Anadolu, MÖ. 543-333 yılları arasında Pers hakimiyetinde kaldı. Anadolu’ya Med hakimiyetine son vererek gelmişlerdir.
Hakimiyet Alanları: Kafkasya

Tuna (Trakya) Hindistan

Mısır
• Anadolu’yu kontrol altında tutabilmek için “Satraplığa” (Eyaletlere) ayırdılar. Yarı bağımsız valilerle yönettiler.
• Anadolu uygarlığına kültürel etkileri olmamıştır. Çünkü Anadolu uygarlığı daha yüksek bir uygarlıktır.
• Yolları yeniden düzenleyerek, ihtiyaçları olan tahıl, dokuma, hayvan ve hayvan ürünlerini Anadolu’dan sağladılar.
• Perslerin boğazlara egemen olması, Boğazlardan ekonomik gelir sağlayan İyonların tepkisine neden olmuştur.
• İyon şehir devletlerini , Pers istilasından kurtarmak için , Büyük İskender Asya seferine çıkar. MÖ. 334’te İssos ve Granikos Savaşları (= Biga çayı yakınlarında ) ile PERSLER yenildi ve yıkıldı.
• Böylece “HELENİSTİK DÖNEM” BAŞLADI.

İSKENDER İMPARATORLUĞU DÖNEMİ:
Kurulduğu Yer: Makedonya
Hakimiyet Alanı: Karadeniz
Makedonya, Trakya, Hindistan,
Tuna Boyları Orta Asya
Mısır
Özellikleri: * Makedonya kralı II.Filip’in oğlu İskender babasının planı olan Anadolu seferine çıktı.
• Aristo’nun öğrencisi olan İskender ,İyon şehirlerini Perslerden aldı.
(Granikos=Biga Çayı ,İssos =Dörtyol Savaşları ile )
• Hindistan’a gitmek için çıktığı büyük seferde Perslerle yaptığı 3 savaşı kazandı. Hindistan ve Orta Asya’ya egemen oldu. Suriye, Filistin üzerinden Mısır’a girdi. İskenderiye’yi kurdu.
• MÖ. 323’de Hindistan’dan dönerken Babil’de öldü. İskender’in ölümü ile İmp. luk 3’e ayrıldı. 1- Ptolemeler Krallığı (Mısır)
2- Selevkoslar Krallığı (Trakya ve Batı Anadolu’dan Hindistan’a kadar)
3- Antigonitler Krallığı: (Makedonya’da)
• MÖ. 280’de Selevkos ölünce Anadolu’da yeni krallıklar kuruldu. Bunlar:
1. Bitinya Krallığı : Kuzey Batı Anadolu’da
2. Pontus Krallığı : Karedeniz’in güney kıyılarında
3. Kapadokya Krallığı: Orta Anadolu’da
4. Bergama Krallığı: Batı Anadolu’da
• Bergama Krallığının Özellikleri:
* Bilime, edebiyata ve sanata önem verdiler.
* Koyun,keçi derilerinden PARŞÖMEN denilen bir cins kağıt yaptılar. Böylece kitap yazımı kolaylaştı.
* Bergama’da 400 000 ciltlik bir kütüphane meydana getirdiler.
* Saraylar, tapınaklar, tiyatrolar gibi büyük inşaatlar yaptılar. Zeus Tapınağı bu döneme aittir.
( 19. yy. da Almanlar yaptıkları kazılar da Zeus Tapınağını bulmuş ve Berlin’e taşımışlardır.
• MÖ.133 ‘te Romalılar, Bergama Krallığına son verdiler.
İskender İmp. nun Önemi :
Büyük İskender’in Doğu Seferi sonucunda MÖ. 331 de Pers İmp. na son verildi.
Büyük İskender doğu seferinde; gittiği yerlerde büyük şehirler kurdu. Bergama, İskenderiye, Antakya önemlileridir. Bu kentler, zamanla gelişerek, bölgelerinin ticaret ,kültür merkezleri oldular. Yunan kentleri önemlerini kaybetti.
Büyük İskender doğu(Hindistan ) seferine, çıkarken yanına bilim adamlarını almıştı. Feth edilen yerlerdeki bilim adamlarını da yanına aldı. Bu bilim adamlarının ortak çalışmasını sağladı. Böylece HELENİZM DÖNEMİ başladı.(MÖ. 331-MÖ.30 )
Büyük İskender’in fetihleri ile Hindistan’a kadar yayılmış olan Yunan Uygarlığının (Batı), Doğu Uygarlıkları ile karışmasından doğan Uygarlığa HELENİZM UYGARLIĞI
denir.
İskender İmparatorluğu topraklarında kurulan krallıklar, Roma İmp. tarafından kaldırılacaktır. Fakat, Helenizm Dönemi Medeniyeti , Roma İmp. , Sasani Devleti, İslam Medeniyetine etki edecektir.

ROMA İMPARATORLUĞU

Roma Devleti, MÖ. 753 yılında İtalya’da kurulmuştur. Bütün Akdeniz havzasına hakim (İspanya, Galya, Balkan toprakları ,Anadolu, Suriye, Mezopotamya,Filistin, Mısır, Tunus,Cezayir katılmış. Akdeniz bir iç deniz olmuştur.)
Roma yönetimi; krallık, cumhuriyet ve imparatorluk aşamalarından geçmiştir.
Roma’nın gelişimine Kavimler göçü engel olmuştur. Roma MS. 395’te Batı – Doğu Roma olarak ikiye ayrılmıştır.
* Batı Roma 476’da
* Doğu Roma (Bizans) 1453’te yıkıldı.
Özellikleri:
• İlkçağın en büyük ve en güçlü imparatorluğudur.
• Milano Fermanı ile Hıristiyanlık dini MS.313 ‘te resmi din ilan edildi.
• İlkçağın en gelişmiş hukuk kurallarını, “ROMA VATANDAŞLAR HUKUKU” yani
“12 LEVHA YASALARINI” hazırladılar.
• Güneş takviminin (Miladi Takvimin) geliştirilmesinde önemli rol oynadılar.
• Düzenli ve disiplinli bir orduya sahiptirler.
• Latin alfabesini geliştirdiler.
• Bugünkü Avrupa medeniyetinin temelini oluştururlar.
• Güçlü bir merkezi otoriteye sahiptirler
• İlkçağın en önemli köleci devleti de Roma dır. İstila edilen yerlerin insanları hemen köleleştirilmiştir.
Roma Toplumu ; Patriciler : Roma vatandaşı olan soylular
Plepler : Tarım,ticaret ve sanatla uğraşanlar
Yanaşmalar : Vatandaşlık hakkı olmayan özgür insanlar
Köleler : Savaşta tutsak düşenler ile köle ana babadan doğanlar
• Anadolu’da egemen oldukları dönemde, yollar,köprüler,hamamlar,tiyatro,stadyum, kütüphaneler yaptılar.
İstanbul’da Valens Su Kemeri(Bozdoğan Kemeri), Çemberlitaş
Ankara’da Augustus (Ogüst) Tapınağı, Roma Hamamı
Antalya’da Aspendos ve Side Tiyatroları
• Anadolu ‘da şehirler büyüdü ve gelişti.(Antakya-İzmit-İznik-İstanbul)

BİZANS İMPARATORLUĞU
• 395 yılında Roma İmp. nun yıkılması ile merkezi İstanbul olan Doğu Roma İmp. luğu (Bizans İmp.) kuruldu.
VII. yy. da Müslümanlar Bizans’a akınlara başladı. Müslüman akınları sonucunda;
* Bizans’ta güçlü kale ve surlar ile korunan şehirler dışında güvenlik kalmadı.
* Nüfus azaldı, bir çok yerleşim yeri terk edildi.
* Anadolu’da ticaret geriledi.
1071 Malazgirt savaşında Bizans yenilince, Türkler Anadolu’ya girerek, İlk Türk Beyliklerini kurdular.
1075 de Kutalmışoğlu Süleyman Şah Anadolu Selçuklu Devletini kurdu.
29 Mayıs 1453 te Osmanlı Padişahı II. Mehmet İstanbul’u alarak Bizans’a son verdi.
Bizans Sanatı, “Helenistik ve Doğu sanatlarının kaynaşması ile oluşmuştur.
Anadolu’daki Bizans Eserleri; Ayasofya, Yerebatan, Hora Kilisesi, Ayairini Kilisesi, Bin bir direk Sarnıçları.......

ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE’NİN ÇEVRESİ
• Mezopotamya (Sümer, Akad , Asur , Elam , Babil )
• Mısır Medeniyeti
• Doğu Akdeniz Med. * Fenike *İbrani
• Ege ve Yunan Medeniyeti

MEZOPOTAMYA MEDENİYETİ ( Sümer + Sami Med. )
• Yunanca “ iki ırmak arasındaki ülke “ anlamında “MEZOPOTAMYA “ denir.
• Anadolu’nun güneyinden (Toroslar dan başlayan ve Basra körfezine kadar uzanan (Fırat ve Dicle arası ) bölgenin ilk çağdaki adıdır.
• Toprakları verimli, sulak, iklimi uygun olduğundan bir çok kavime yurt olmuştur.
*Sümer * Akad * Elam * Babil * Asur
SÜMERLER:
Mezopotamya Medeniyetinin temellerini Sümerler atmıştır.
• Asya kökenli, Sümerler Aşağı Mezopotamya’ya yerleşmişlerdir.
NOT: Sümerlerin dil özellikleri, yaşam biçimleri ve seramik özelliklerini değerlendiren tarihçiler , Türk olabileceklerini ileri sürmektedirler.
Sümer Dilinde , bugün kullandığımız Türkçe’de yer alan 168 adet öz Türkçe kelimenin yer aldığı ispatlanmıştır.
Devlet Yönetimi:
* Sümerler ilk önce Ur ,Uruk, Lagaş, Kiş isimleri ile şehir devletleri (SİTELER) kurdular.
• Şehir devletlerini Ensi ve Patesi adı verilen rahip –krallar yönetti. Patesiler diğer sitelere egemen olursa “LUGAL” tüm Sümer ülkesine hakim olursa , “LUGAL KALMA” denirdi.
NOT: Mezopotomya’da “Rahip-Kral anlayışı ile, yönetim teokratik bir niteliğe kavuşturulmuştur.
Hukuk:
* Tarihte ilk yazılı kanunları Sümerler hazırlamıştır. ( Urgakina, Urnamnu yasaları)
* Özel mülkiyetin doğuşu , kanunların hazırlanışında etkendir.
*Sümerlerde, fidye (para) usulüne göre düzenlenen cezalar, Hammurabi yasalarında kısasa kısas, Asur yasalarında ise , işkenceye dönmüştür.
Din ve İnanış:
*Çok tanrılı din anlayışı hakim idi. Her sitenin baş tanrısı olmakla birlikte Anu(Gök),
Enlil (Yer), Enki (Su) en büyük tanrılarıdır.
* İnsan şeklinde düşündükleri , tanrıları ölümsüzdür.
*Basamaklarla çıkılan, çıkıldıkça daralan çok katlı tapınaklar yapmışlardır. Bunlara “ZİGGURAT”denir. Tapınak, tahıl anbarları, okul ve rasathane(gözlemevi)olarak kullanılmıştır.( Tanrılara daha yakın olabilmek için inşa edildi)
Sosyal ve İktisadi Hayat:
* Kral ve rahipler en üst sınıfı oluşturuyordu.
HALK; Soylular:Geniş topraklara sahip, kralla savaşa gidenler.
Hürler: Askerler,köylüler, zanaatkarlar vergi verir, askerlik yapar,kanal,tapınak yapım, bakım işlerinde çalışırlar.
Köleler: Savaşlarda esir alınanlar, Anadolu’nun aksine hiçbir hakları olmayıp,eşya gibi alınıp satılırlardı.