baglam (context)

Bir sözcük ancak diğer göstergelerle birlikte belirli bir kavramı yansıtır; böylece oluşan bütüne “bağlam” denir.

Örnek:

Çocuğu askere yolladık.//Ne yakışıklı çocuk. ------> Çocuk= Genç erkek

Çoluk çocuk nasıl? ------> Çocuk= Ev halkı,

evlat

Çocuğu emzirdin mi? ------> Çocuk=Bebek

Örnek:Yukarı

Sigarayı bıraktım. ------> Bırakmak: Alışkanlığı terketmek

Annemi eve bıraktım. ------> Bırakmak: Götürmek

İşi bıraktım. ------> Bırakmak: İstifa etmek.

Ali’yi bıraktım, onu sevmiyorum artık. ------> Bırakmak: Terketmek,

ayrılmak

Tutukluları bıraktılar. ------> Bırakmak: Salıvermek, tahliye

etmek.

Anlam, konuşmanın ya da yazının bütününe(bağlamına) bağlıdır.

Örnek:

- Babam iyice üşütmüş.

1. Soğuk algınlığına, nezleye yakalanmayı kastetmek için kullanılabilir.

2. Çıldırmaya yakın bir hali anlatmak için kullanılıyor olabilir.

Bu anlamlardan hangisinin kastedildiği, konuşmanın öncesinden ve sonrasından anlaşılabilir.

Örnek: Yukarı

- Elinde ne var?

1. Elinde bir şey saklayan kişiye elinde ne olduğunu sormak için kullanılıyor olabilir.

2. İskambil oynanıyorsa eldeki oyun kâğıtlarını anlatır.

3. Bir işten söz ediliyorsa, sahip olunan malzemeyi, parayı, kanıtları vs. kasdeder.

4. İki kişi dertleşiyorsa “Elinden ne gelir?” anlamı içerir.

Bu anlamlardan hangisinin kastedildiği, konuşmanın öncesinden ve sonrasından anlaşılabilir.

Örnek:

- Boğaz konusuna gelince...

1. Tıp Fakültesi’nde bir ders sırasında, iki tıp doktoru arasındaki konuşma sırasında, doktorla hastası arasındaki bir konuşma sırasında kullanıldığında organ olan boğaz anlaşılır.

2. Beslenmeyle ilgili bir konuşma söz konusuysa gıda masrafları, yeme içme işleri anlaşılır.

3. Siyasetle, coğrafyayla ilgili bir konuşmada İstanbul ya da Çanakkale Boğazı kastediliyor olabilir.

Bu anlamlardan hangisinin kastedildiği, konuşmanın öncesinden ve sonrasından, konuşmacıların kimliklerinden, konuşma mekânından anlaşılabilir.

Örnek:Yukarı

- Kahve içer misiniz?

- Kahve uykumu kaçırıyor.

1. Herhangi bir nedenle sabahlaması gereken bir kişi tarafından verilen bir yanıtsa, “Evet, içerim” anlamına gelir.

2. Yorgun, uykulu bir kişi tarafından verilen bir yanıtsa “Hayır, içmem” anlamına gelir.

Örnek:

- Çay ister misiniz?

- Teşekkürler.

1. “Evet, lütfen” anlamına gelebilir.

2. “Hayır, teşekkür ederim” anlamına gelebilir.

Bu anlamlardan hangisinin kastedildiği, yanıt veren kişinin jest ve mimiklerinden, ses tonu ve vurgulamalarından anlaşılabilir.